ABŞ Xüsusi Təyinatlı Qüvvələri

Son illərin savaş texnologiyalarının artması,müharibələrdə nanotexnologiyaların,robotların,xüsusi elektron vasitələrin  döyüş çöllərinə ayaq açmasına baxmadan,insan faktoru qaçılmaz qalır. Bunun da bircə və arqumentlı səbəbi var-heç bir müasir texnologiya kritik anda müstəqil düşünərək,vəziyyətdən asılı olaraq qərar verə bilmir. Buna hələlik ancaq insan qadirdir. Bəs onda adı oxunanda,eşidiləndə hərbçilərin,komandirlərin və hətta  harbə aid olmayan insanların üzündə titrəyiş,qəlbində hörmət,fikrində şərəf  duyğusu oyadan bu savaş dünyasının seçilmişləri kimdir? Onlar niyə belə sayılan ,seçilən və hörmət olunandır? Axı  müharibə teatrında hər döyüşçünün özünün  inkar olunmayan vəzifəsi var. Bu vəzifələr də bir biri ilə sıx əlaqəlidir. Lakin yenədə hərbi kontingentlər “onların “ əməyini daha yüksək qiymətləndirir,onların olduğu sahədə savaş ssenarisinin mütləq olaraq dəyişəcəyi qənaətinə gəlirlər. Onlar maşın və texnoloji  inqilab deyil. Onlar da əsgərdirlər. Universal da deyillər. Onları seçilən edən  illər uzunu təlim və tədris,gündəlik məşqələlər və ən əsası  fərqləndikləri ücün fərqli olmaq  hədəfidir. “Onlar”  nağıl və əfsanə qəhrəmanları da deyil. Qəhrəmanlıq istəyi bəzən onların da payına əlillik və daha cox zaman isə həyatlarını itirmək bahasına başa gəlir. Bəs kimdir onlar? Fərqlərmi?  Superəsgərlərmi? Savaş çölünün hakimlərimi? Zirehli məxluqlarmı?  Kinmdır “onlar”?

Bu bölümümüzdə Sizə  dünya savaş  anlamında qədim tarixə malik olan “  ABŞ Xüsusi təyinatlıları barəsində “analitik məlumatımızı bölüşəcəyik.

Amerika birləşiş ştatlarının iştirak etdiyi bütün savaş konfliktlərində Xüsusi Təyinatlı Qüvvələr(XTQ)  -US Special Forces  iştirak etmişdir.İrak kompaniyasında hətta kütkəvi olaraq XTQ dən istifadə olundu. Bunu da səbəb kimi Səddam Hüseynin tezliklə həbs olunması,komanda mərkəzlərinin  zərərsizləşdirilməsi,ordunun elit  hissələrinin  komandir heyətinin zərərsizləşdirilməsi   istəyi ilə izah edirdilər. Buna oxşar Əməliyyatlar ABŞ XTQ ləri Əfqanıstanda istifadə etdilər. Bundan əlavə XTQ  öz üzərilərində ən böyük zəhməti  terrorəleyhinə mübarizə zamanı  hiss edirlər.

XTQ lər arasında “yaşıl beretlər”,”reyncerlər”,”dəniz pişikləri “ xüsusi yer alırlar. Ümumiyyətlə ABŞ XTQ lərinin ümumi sayı məxfi olaraq saxlanılır. Samuel  Southworth  və Stephen Tannerin  tərtib etdiyi “ABŞ –ın Xüsusi Təyinatlı Qüvvələri / US Special Forces “ istinad kitabçasına görə Amerika xüsusi təyinatlıəları dünyada çox saylı və ən yaxçı hazırlıqlı hərbi qüvvələr hesab olunur. Amerika silahlı qüvvələri ənənəvi olaraq 5 qoşun növünə ayrılmışdır.Bunlardan : dəniz piyadaları,aviasiya ,dəniz qüvvələri ,sahil mühafizəsi ,quru qoşunları. Və bunların hər birinin Xüsusi Təyinatlı Qüvvələri mövcuddur.Bütün bu xüsusi təyinatlı qüvvələrin  əməliyyatları 1987 ci ildə yaradılmış Xüsusi Əməliyyatlar Qərərgahı ( US Special Operations Command) tərəfindən tənzimlənir. Bundan əlavə ABŞ –ın bütün XTQ –ləri  hazırlıq təlim və tədrisiniə görə bənzər metodikalardan istifadə edirlər,bənzər silah və ləvazimatlardan yararlanırlar.

Reyncerlərin yaradıcısı və xac  atası sayılan mayor Robert Rocers  1759 cu ildə hələ reyncerlər Hindu qəbilələri ilə mübarizə aparan zaman 19 qayda tərtib etdi ki  bu qaydalar hal hazırdada müasir müharibələr anlamında böyük əhəmiyyət kəsb edir. Bunlardan  : “Hec zaman heç şeyi unutma”,Düşməni  onun səni görəcəyindən əvvəl gör”,”Nə etmisən və nəyi görmüsənsə ,onu dəqiq yalansız danışmağa adət et”,”Düşərgədən getdiyin yolla geri qayıtma”,”Cayı kecərkən heç zaman acıq sahələrdən istifadə etmə”,”Meşələrdə heç  zaman  iy verən məhsullardan istifadə etmə”,”Gecələr  düşərgələndiyin zaman icki içmə və düşməni sərxoş sayma”,”Hər zaman otların içində uzanaraq düşməni müşahidə et,dursan artıq sən hec nə müşahidə etməyəcəksən” vardır ki,hal hazırki dövrdədə aktuallığını itirməmişdir.

ABŞ xüsusi təyinatlı qüvvələri(  U.S.Army Special Forces) –Amerika ordusunun xüsusi təyinatlı  hissələri olaraq geniş kütlə arasında “ yaşıl beretlilər “ kimi tanınır. Onlar ordu daxilindən “yaxşıların yaxşısı “ prinsipi ilə seçilmiş fiziki hazırlıqlı,intellektual səviyyəli ,savadlı  əsgərlərdir. Onlar əsasən partizan müharibəsi aparmaq,xüsusi əməliyyatlar hazırlamaq,qeyri ənənəvi döyüş taktikası üzrə hərəkət etmək ücün hazırlanırlar. Bundan əlavə onlar antipartizan ,diversiya  terrorəleyhinə əməliyyatlar üçün də  təlim keçərək bu aspektlərin təliminin də mənimsəyirlər.

“Zülmdən azad olmuşlar” (De Oppesso Liber)  devizli  bu qüvvələrin bir səmti də xarici hərbçilərin hazırlanmasıdır. Vəzifələrin  cox və fərqli olması  “yaşıl beretlilərin “ (YB) bir daha seçimli olmasını anlama gətirir. Vəzifələrdən: döyüş əməliyyatlarında  iştirak etmə,xüsusi kəşfiyyatlar,terrorizmlə mübarizə,xilasetmə-axtarış tədbirləri,humanitar və sülhməramlı əməliyyatlarda iştirak,narkoticarətlə mübarizə,girovların azad edilməsi,hərbi cinayətkarların beynəlxalq məhkəmələrə təslimi ücün  əsir alınması və s.

Tarix.

1957 ci ildə “Yaşıl beretlilərin” ikinci dünya müharibəsi zamanı yaradılmış “strateji  xidmət idarəsi” əməkdaşlarının bir qrupunun cəlb olunması ilə başlandı. Lakin bu başlanğıc 1947 ci ildə MKİ(Mərkəzi Kəşfiyyat İdarəsi) də “cücərmişdi”. İlk əvvəl qrup 10 nəfər əməkdaşdan ibarət olaraq əsasən İngiltərənin SAS  qruplarının diversiya  və kəşfiyyat  metodlarını öyrənməklə məşqul oldular. Qrupun daimi dislokasiyası ücün Şimali Karolinadakı Fort Breqq seçildi.Burada qrup artıq bölmələrə çevrilərək tanınma nişanı olaraq tünd yaşıl bereti  tam olaraq seçdi. Con Kennedinin  Ağ Evə gəlişindən sonra ,son zamanlar MKİ və Ordu arasında qalmış Yaşıl beretlər(YB) ,hansı ki  artıq təyinatsızlıqdan  dağılıb və nizamnamələrə əhəmiyyət vermirdilər,cox ciddi toplanaraq ştatı 2 minə catdırıldı. Kennedi komandanlığa cox ciddi xəbərdarlıq edərək bu  bölmələri  daha  çoxlu vəsaitlə təmin edərək,onların partizan və antipartizan hazırlığı konsepsiyası ilə hazırlanmalarını tələb etdi. Kennedinin fikrinə görə müasir müharibələr diversiya və partizan müharibələri fazasına qədəm qoymuşdur. Bu özünü Amerikanın qatı düşməni olan Fidel Kastronun hakimiyyətə gəlməsində göstərdi. 

Kennedi  öz  kolleqalarından fərqli olaraq çox intellektual səviyyəli prezident idi. O belə qərara gəlmişdi ki YB –lər tək taktika,diversiya ,partizan və antipartizan hazırlığı ilə yox,həmdə  xarici dillər bilməli, fəaliyyət dairələrində ola biləcəkləri dövlətlərin xalqlarının adət və ənənələri ilə dərindən tanış olmalı və hətta  xanımlarla rəftar  zamanı xüsusi etiketi  təmsil etməlidirlər. Bütün bu tələblər artıq YB lərin daxilində ilkin olaraq “Psixoloji müharibə “ aparma bölmələri peyda oldu. Bu bölmələr  fəaliyyət dairəsində olduqları regionlarda ,xalq hərəkatının oyadılması,partizan dəstələrinin yaradılması,xalqların mədəniyyətinə və adətlərinə siyarət edilməsi kimi vacib,lakin hərbi kontekstdə hələ heç  kimin ağlına belə gətirmədiyi bir müharibə və savaş üsulu ilə məşqul  idilər. YB-lərin həm MKİ(mərkəzi Kəşfiyyat İdarəsi)  həm də  ordu komandanlığına tabe olması,cox zaman ikitirəlik salır ,buradan əmələ gələn bir çox narazıcılıqlar,təlim prossesində maneələr yaradırdı. Nəhayət  ordu generallarının dəfələrlə  prezidentə müraciətindən sonra YB lər Pentoqona tabe edildi və artıq Cənubi Vyetnamda və Afrikada  hərbi məsləhətcilik və diversant-kəşfiyyatçıların hazırlanması zəminində təlimatçılığa başladılar. Elə o zamanlardan YB lər ABŞ ın siyasəti dairəsində olan bütün müharibə və münaqişələrdə  istifadə olunmağa başladı. Hal hazırda onlar İraq ,Əfqanıstan,Latın Amerikası ( narkotrafiklə mübarizə) qaynar nöqtələrdə xidmət aparırlar. Bundan əlavə onlar Filippində ,Şərqi Asiyada(Tailand) və Yaxın Şərqdə (Pakistan,Səudiyyə Ərəbistanı,Ərəb Əmirlikləri)  hərbi məsləhətçi və təlimatçılar kimi missiyalarda da iştirak edirlər.

Reyncerlər  . US ARMY Rangers

Bu növ XTQ lər  Amerika ordusunun “ağsaqqalları “ sayılırlar. Onların tarixi hələ 1756 cı illərə gedib cıxır. Bunlar tarixində xüsusi süvari –piyada qüvvələri olaraq ,hindlilər və fransızlarla mübarizə aparırdılar. Onlar hindlilərin özəl taktikasından  istifadə edərək qəfil və gözlənilməyən səmtdən hücum edtməyi üstün tuturdular. Rangers –sözü  bir növ sərsəm meşəbəyi anlamındadır. 1974 cü ildə Reyncerlər korpusunun struktur və vəzifələri dəyişdirilərək,onların qarşısında vacib və strateji  dövlət və digər obyektlərin mühafizəsi funksiyası  qoyuldu. 1991 ci ildə İrak savaşları zamanı Reyncerlər Səudiyyə silahlı qüvvələrini öyrədir,kəşfiyyat aparır və  İraqın “Skad “ raketlərini ovlayırdılar.Bundan əlavə Reyncerlər Əfqanıstanda gedən antiterror mübarizəsində də iştirak edir,dağlarda Taliblərin bazalarını,komanda mərkəzlərini,təminat mağaralarını dağıdaraq məhf edir,onların böyük qruplaşmaları olan kənd-düşərgələrinə mütəmadi hücumlar təşkil edirdilər.Reyncerlər çox ciddi və sərt hazırlıq rejimi ilə seçilən elit qüvvələrdir. Onların qarşısında qoyulan tələbə görə onlar : hər bir şəraitdə,gündüz,gecə,soyuq və istidə,dağ və düzəngahlarda ,sahil və düşmənin  qüvvələrinin  arxasında ,qarşıya cıxa biləcək ştatdankənar hadisələr zamanı savaş aparmalıdırlar. Onlar ücün “bacarmadıq” anlayışı utopiyadır və bu söz onların lüğətində yoxdur.

ABŞ Hərbi Hava Qüvvələrinin Xüsusi Təyinatlıları – US Air Force Special Operations.

Bu tip Xüsusi Təyinatlı Korpus  ABŞ ordusunda 1943 cü ildə yaradıldı. O zaman Amerikalılar Böyük britaniyanın bu sahədə  təcrübəsindən istifadə etməli oldular. İlkin olaraq təlimatcılar da Britaniyanın XT-ları idi. Onların Birmanın cəngəlliklərində  Yaponlara qarşı apardığı XT-lı əməliyyatlar bir növ özü təlim və tədris mənbəyi idi. XT lılar əsasən  Hərbi Hava Qüvvələrinin pilotlarının xilaskarları idilər. Əyər təyyarə vurulurdusa,onun pilotlarının azad olunması ücün XT-lar düşmənin uzaq arxasına kecərək əməliyyatlar aparır və əsirləri azad edirdilər. İraq  kompaniyasında XT-lar İraq minalarını taparaq təyin edir və lazer nişanlanması ilə ,onların məhfi ücün Hərbi Hava Qüvvələrinə korreksiya verirdilər. Bundan əlavə HHQ XT-ları Əfqanıstanda antiterror əməliyyatlarında Talib və digər qrupların bazalarını kəşfiyyat edərək,HHQ -ə bu bazaların məhfi ücün lazer səmtləşməsi ilə məlumat ötürürdülər.

ABŞ Hərbi Dəniz Qüvvələrinin “dəniz pişikləri “ korpusu- US Navy Seals.

SEAL –dəqiq tərcümədə “dəniz pişiyi “ anlamındadır ki bunun da bu korpus incələməsində : SEA/ AİR/ LAND –Dəniz, Hava,Yer  nəticəsinə gətirib cıxarır.”Dəniz pişikləri “(DP) hər cür vəziyyət və hər cür təbii şəraitdə döyüş aparmaq ücün hazırlanmışlar. Əsas təlim və tədris su maneələrindən kecmək və sularda savaş aparmaq hazırlığına üstünlük verir. DP –lərinin tarixi hələ 1861 ci il vətəndaş müharibəsinə gedib cıxır ki, bu zaman Şimallıların  sularda və sahillərdə qoyduğu partlayıcıları bu tip qüvvələr görünməz olaraq yaxınlaşmaqla zərərsizləşdirirdilər.Birinci xüsusi təyinatlı korpuslar hələ 1943 cü ildə,Yaponiyanın döyüş dalğıclarının məhfi üçün hazırlandı və bundan sonra onlar İvodzima adası uğrunda ən qanlı toqquşmalarda iştirak etdilər.DP-larının Normandiyaya  müttəfiqlərin çıxardılması əməliyyatlarındada zəhməti danılmazdır. Müasir dövrdə  isə DP-nın  bir savaş vahidi kimi yaranış dövrü Con Kennedinin prezidentliyi dövründə 1962 ci illərə təsadüf edir. DP-ları Vyetnam,İrak və Əfqanıstandada gedən savaşlarda aktiv iştirak etmişlər. ( Usama Bin Ladenin axtarışı zamanı DP bir əsgəri də Əfqanıstanda həlak olmuşdu).

“Delta” qrupy –Delta Force.

1977 ci ildən yaranan bu qrup ABŞ tarixində ən gizli  və məxfi qrup olaraq qalmaqdadır.Delta qrupunun əsasə prioriteti terror əleyhinə ciddi və sərt mübarizədir.Bu qrupun yaranmasındada Böyük Britaniya xüsusi xidmət orqanlarının mütəxəssislərinin əməyi danılmazdır. Ənənəyə uyqun olaraq Amerika  hərbi hissələri  əlifba sırasına uyğun olaraq 3 cağırış kodu qazanırlar. Bunlar “Alfa (A hərfli),Bravo(B hərfli) ,Çarli(Ç hərfli) döyüş vahidli hərbi hissələrdir. Tamam fərqli olan Delta isə “d” hərfini almaqla tamam başqa vahid olduğunu işarə edir. Delta qrupunun döyüşçüləri bir neçə xarici dil bilir,əməliyyatda cox zaman mülki geyim geyərək,olduqları ərazinin sakini kimi özlərini təqdim edə bilirlər.Delta qrupunun döyüşçüləri ABŞ –ın Asiya regionunda,Latın Amerikası regionunda ,Yaxın şərq regionunda apardığı bütün gizli əməliyyatlarda fəal iştirak etmişlər. Onlar ələ kecdikləri zaman üstlərində hansısa qrupa məxsus olduqları haqda sənəd olmur və bunu qətiyyətlə inkar edirlər. Cox zaman illər uzunu əsirlikdə yaxud başqa dövlət ərazisində həbsdə olarkən də,onlar özlərinin məhz Delta qrupundan olduqlarını heç zaman bəyan etmirlər. İrak kompaniyası zamanı Delta döyüşcüləri İrak ordusunun yüksəkçinli zabitləri geyimində ciddi qorunan hərbi bazalara sızaraq,Hərbi Hava Qüvvələrinin pilotları ücün radiomayak yaxud Lazer mayakları qoyurdular ki, bu zaman həmən bazalar şiddətli paket və bombardman nəticəsində məhf olunurdu. Gizli sənədlərə görə Delta 2001 ci ildə Əfqanıstana daxil olan ilk qrup olmuşdur.

Dəniz piyadalarının kəşfiyyat qrupları –US Marine Force Recon

 ABŞ Dəniz piyadaları Korpusunun tərkibində qeyri dəqiq məlumatlara görə 170 min döyüşçü xidmət aparır. Bunlar ordu daxilində elit qüvvələr hesab olunurlar. Bu qüvvələrin daxilindəki  kəşfiyyat qrupları isə “Elitin eliti” adını fəxrlə daşıyırlar. İlk olaraq Dəniz piyadalarının kəşfiyyat qrupları İkinci dünya müharibəsi zamanı yaradılaraq “Raiders “ adını aldılar.Bu “elitin eliti” adlanan qruplar Əfqanıstan kompaniyasında  Qəndahar aeroportunun bir həmlə ilə ələ keçirərək,qüvvələrin gəlməsi ücün ilk aerodrom əldə etdilər.

Hava Desantları qoşunları- US Airborn.

İkinci Dünya müharibəsi zamanı Sovet hərbi birləşmələrinin arasında Hava desantları  yarandığı zaman müttəfiqlər də bu tip qoşun növünə maraq göstərməyə başladılar. Maraqlı faktdır ki,Almanların hava desantından istifadə etdiyi bir dövrdə ,ABŞ bu tip qoşun növünə maraq göstərməsə belə,Sovet qoşunlarının daxilində olan Amerika  əkskəşfiyyatçıları  məhz Sovet desantcıları haqda məlumat göndərəndən sonra ,ABŞ Hava Desantlarının yaranması prsosssesinə start verildi.2001 ci ildə ABŞ-ın Hava Desantları briqadası,İraqın respublika qvardiyasının arxasına  atılaraq,onlara arxadan dəqiq və sərt  zərbə vuraraq,qarşıdan gələn qoşunlar ücün qələbəyə münbit şərait yaratdılar. Bu tip briqadaların tərkibində ixtisaslı mütəxəssis və müasir texnikalar  öndə yer alır.

10 cu Dağ Diviziyası -10 th Mountain Division

Birinci olaraq ,xüsusi dağlarda döyüş aparmaq üçün xüsusi təyinatlılar hələ q1941 ci ildə tabur halında hazırlandı. Bu taburlara alpinizmlə məşqul olan,çətin şəraitdə yaşaya və döyüş apara bilən döyüşcülər toplandı. Tarixə görə hələ 1820 cu ildən belə qüvvələr “Alp atıcıları “ adı altında İngiltərədə mövcud idi.Dağ diviziyası aktiv olaraq İkinci dünya müharibəsində,2001 ci ildən isə əsas zərbə qüvvəsi olaraq Əfqanıstanda antiterror əməliyyatlarında iştirak etmişdir. Hal hazırda bu Diviziyanın şəxsi heyəti,döyüşlər zamanı aldıqları təlim və tədrisə,xizəksürmə və mağaralarda döyüş aparma təlimlərini də daxil etmişlər.

Sahil Mühafizəsi  Korpusunun xüsusi  hissələri – US Coast Special Operations.

Öz başlanğıcını 1915 ci ildən ,xilasetmə və kontrabanda ilə mübarizədən götürmüşdür. Xüsusi əməliyyatlarda iştirak ücün bu tip hissələr Yuqoslaviya və Fars körfəzində əməliyyatlarda iştirak etmişlər. Döyüşçülər yüksək ixtisasa malikdirlər. Məsələn onlar tufanlı dənizə ,yalnız akvalanq kostyumu ilə helikopterdən atılaraq ,xilasetmə əməliyyatları ilə məşqul ola bilirlər.

Mərkəzi Kəşfiyyat İdarəsinin yarımhərbləşmiş qüvvələri –CİA Taramillitary Forces

Bu tip qüvvələrin  sayı və bazaları haqda məlumat çox qapalıdır. Çünki onların bir çox hissələri “yaşıl beretlilər,”Reyncerlər”,”Delta” və s sıralarındada mövcuddur. Bunun belə olması çox zaman ABŞ konqresində tənqidə gətirib çıxarsa belə,bunu dövlətin təhlükəsizliyi ilə əlaqələndirərək üstündən sükutla keçirlər. MKİ 1947 ci ildə yaradılsa belə,hələ İkinci dünya savaşında xüsusi olaraq kəşfiyyat qruplarına malik idi. (o  zaman  MKİ –OSS adlanırdı).Bu qruplar Alman və Yapon ordularının arxasında əməliyyatlar aparırdılar. Əsasən isə onlar partizan dəstələrini öyrədir, arxada  müqavimət hərəkatı yaradır və kəşfiyyat məlumatları toplayırdııar,bundan əlavə onların kommunist rejimlərini devirmək kimi tapşırıqları var idi.Vyetnam müharibəsi zamanı MKİ nin qrupları “reyncerlər” briqadalarının tərkibində daxil olaraq,müttəfiqlər axtarışına,onların təlimatlandırılmasına,meterial texniki bazalarının təkmilləşməsinə  və kommunist rejiminə qarşı müqavimət təşkil olunmasına başladılar. Belə qruplar İran,Anqola,Kubadada  fəaliyyət aparırdı. Bundan əlavə bu qruplar Əfqan mücahidləri ücün Pakistan ərazisində düşərgələr yaradır,onları təmin edərək təlimatlandırır və liderlər hazırlayırdı. Bir cox analitiklərin fikrinə görə Usama Bin  Laden də belə hazırlanmış liderlərdən biri idi. Amma taleyin ironiyasına görə,elə həmən qruplar 2001 ci ildə özlərinin hazırladıqları iddia olunan Usama Bin Ladeni tutmaq ücün Əfqanıstana yeridildilər. Bu qruplar hal hazırki dövrdə dünyanın bir çox münaqişə ocaqlarında vardırlar və onların bilavasitə yüksək ixtisasa malik olan mütəxəssislər olduğu şəksizdir.

ABŞ xüsusi təyinatlıları  hər zaman ayaqdadırlar. Baxmayaraq ki Amerika özü heç bir dövlətə müharibə elan etmir,lakin Amerikanın maraq dairələri ilə üst üstə düşən regionların hər küncündə bu gün ABŞ XT lərinin ayaqqabısının izləri var və araşdırmalar göstərir ki bu izlər artma tendensiyasındadır.